Ambae 14 August to 25 September 2011 In the afternoon at high tide, we motor around the cape and into the Lolowai bay. Leading beacons mark the route across the reef. This bay is an old volcano crater. The surrounding hills rise steeply on all sides. We anchor in front of the black beach at the village Lolowai, the port for Ambae island and the main centre.

Ambae 14 Augustus tot 25 September 2011 's Middags als het hoog water is, varen we om de kaap heen en Lolowai baai in. Geleidebakens markeren de route over het rif. Deze baai is een oude vulkaankrater. De omringende heuvels rijzen stijl omhoog aan alle kanten. We ankeren voor het zwarte strand bij het dorpje Lolowai, de haven van Ambae en de hoofdplaats.

Lolowai and its black sand beach - Lolowai and het zwarte zandstrand    

Rieneke, Joop's sister calls us early on Monday, August 15, with the news that their mother Martha is in the hospital, because of heart problems. This time she does not want any further treatment and it is very likely that she will die soon. We decide that Joop should go to the Netherlands as quickly as possible, while Hanneke remains on the boat until Joop is back. We row ashore to Lolowai to organise a flight, but it is a public holiday and everything is closed. So instead we explore the surrounding area and walk a few miles along the road to St. Patrick College, a boarding school for secondary education. The school has been around for over 100 years, has 500 pupils and is beautifully situated. Extensive gardens surround the school, because teachers and students themselves grow most of their food. The next morning, Joop buys a ticket to Port Vila, the capital of Vanuatu, at the post office. He flies on Wednesday. Transportation to the airport, which cannot be very far, is pricey, about 1500 Vatu or NZ$20. We take a walk towards the airport to check this and it is no more than 5 km. In the afternoon we visit the hospital with our laptop, because they have internet. We are allowed to use it and want to figure out how to get from Vanuatu to the Netherlands by air. We find out a little, but this question is too difficult for our ASUS laptop, after 30 - 45 minutes the battery is empty and our internet session is over. Electricity is seldom available at the hospital, because the diesel for the generator is rationed. The internet connection is a the satellite link, which is powered through solar panels and batteries and it is available 24 hours per day. This equipment has been supplied to help eradicate malaria (Bill Gates foundation?). A freezer with vaccines also runs entirely on solar panels and that is the extent of electricity use for medical purposes. There is no doctor in this hospital, only nurses. Anyone who needs more medical care is flown to Vila or Luganville. Wednesday afternoon, August 17 Joop flies to Port Vila, where he has to arrange further flights to Amsterdam. We put the bicycle ashore and Joop cycles with his luggage to the airport.

Op maandag 15 augustus belt Rieneke, Joop zijn zus, heel vroeg 's ochtends met de mededeling dat Joop zijn moeder Martha weer in het ziekenhuis ligt, vanwege hartproblemen. Deze keer wil ze niet meer verder behandeld worden en is het waarschijnlijk dat ze zeer binnenkort dood gaat. We overleggen en besluiten dat Joop zo snel mogelijk naar Nederland gaat, terwijl Hanneke op de boot blijft wachten tot Joop weer terug is. We roeien naar de kant om Lolowai te verkennen, maar het is een feestdag en alles is dicht. Dus verkennen we de omgeving en lopen een paar kilometer naar St. Patrick college, een internaat voor middelbaar onderwijs. De school bestaal al meer dan 100 jaar, heeft 500 leerlingen en is prachtig gelegen. Uitgebreide tuinen omringen de schoolgebouwen, want leraren en leerlingen verbouwen zelf het meeste van hun eten. De volgende ochtend koopt Joop een vliegticket naar Port Vila, de hoofdstad van Vanuatu, bij het postkantoor. Hij kan op woensdag weg. Vervoer naar het vliegveld, dat volgens ons niet echt ver weg kan zijn, is prijzig, zo'n 1500 Vatu, oftewel 10 euro. We maken een lekkere wandeling richting het vliegveld om dit uit te zoeken en meer dan 5 km is het niet. 's Middags gaan we met de computer onder de arm naar het ziekenhuis, waar ze internet hebben. We mogen het gebruiken en willen uitzoeken hoe je van Vanuatu in Nederland komt per vliegtuig. We worden wel iets wijzer, maar deze vraag is te moeilijk voor onze Asus laptop, na 30 - 45 minuten is de batterij leeg en is onze internetsessie weer voorbij. Elektriciteit is er maar zelden bij het ziekenhuis, want de diesel voor de generator is op rantsoen. De internetverbinding is via de satelliet en het hele zaakje wordt via zonnepanelen en accu's van stroom voorzien en is 24 uur per dag beschikbaar. Ze hebben het gekregen in het kader van een malariabestrijdingsprogramma (Bill Gates foundation??). Een diepvriezer met vaccins draait ook helemaal op zonnepanelen en dat is alles wat men medies gezien met elektriciteit doet. Er is geen enkele dokter in dit ziekenhuis, alleen verpleegsters. Iedereen die meer hulp nodig heeft wordt naar Vila of Luganville gevlogen. Woensdagmiddag 17 augustus vertrekt Joop naar Port Vila, waar hij dan zijn verdere reis moet regelen. We zetten de fiets op de kant en Joop fietst met zijn bagage naar het vliegveld.

Joop awaits his plane - Joop wacht op zijn vliegtuig

The Vaarwel at anchor - De Vaarwel voor anker       

Hanneke walks to the airport, until she gets a lift. When Joop leaves in the small plane she rides the bike back to Lolowai, where it is parked in the new extension behind Rachel's shop. The people on this island are very kind and friendly people here. Hanneke in Ambae A whole month on my own here, but I'm never bored. Fortunately there is mobile phone and internet here, so I can stay in touch with the Netherlands, I hear about all the developments and talk with Martha over the phone and say farewell to her. One day there was music from the hospital. When I went there for the internet, I heard that today was the official opening of their new water tanks. The money for this project was raised by the Rotary Club of One Tree Hill and Onehanga, Auckland. The work was done by New Zealand volunteers of "Vision Vanuatu ", with help from the people of the Torlig Rural Training centre, one kilometre away. Of course I had to attend the festivities, mainly speeches, followed by gifts and good food afterwards. I even got a flower wreath, just like the other New Zealanders, although I had not contributed to this project at all. Lolowai village is totally dependent on rainwater, there is no river or spring to fall back on, so the new water tanks are very welcome.

Hanneke loopt naar het vliegveld, tot ze een lift krijgt. Na Joop uitgezwaaid te hebben fietst ze weer terug naar Lolowai. Een dorpsbewoner regelt dat de fiets overdekt gestald kan worden achter Rachels winkeltje. Heel aardig en meelevend zijn de mensen hier. Hanneke in Ambae Een maand op mijn eentje dus, maar ik heb me geen dag verveeld. Gelukkig is er telefoon en internet, dus goede kommunikatie met Nederland, zodat ik op de hoogte blijf van alle ontwikkelingen en via de telefoon ook met Martha kan praten en afscheid nemen. Op een dag kwam er muziek vanaf het ziekenhuisterrein. Toen ik er was hoorde ik dat vandaag de officiële ingebruikstelling was van de nieuwe watertanks. Het geld ervoor was bijeengebracht door de Rotary club van One tree hill en Onehanga, uit Auckland. Het werk was uitgevoerd door Nieuw Zeelandse vrijwilligers van "Vision Vanuatu", met hulp mensen van het Torlig rural training centrum een kilometer verderop. Vanzelfsprekend moest ik de feestelijkheden bijwonen, veel toespraken, gevolgd door kadootjes en daarna lekker eten. Ik kreeg zelfs een bloemenkrans omgehangen, net als de andere Nieuw Zeelanders. Lolowai is helemaal afhankelijk van regenwater, er is hier geen rivier of bron om op terug te vallen, dus de nieuwe watertanks zijn bijzonder welkom.

Hospital buildings + new green water tanks - Ziekenhuis gebouwen + nieuwe groene water tanks

In the weekend there are five other sailboats in the bay. Most stay one or two days, because they stop here en route to other islands. It's raining very hard that Sunday night, so I collect plenty of water and take a long bath in our dinghy. Anne and Clijff of the catamaran Koncerto organise a potluck dinner on their boat. It was a very pleasant evening. In the morning I often stay on the boat and have time for my hobbies. Since Malaysia I make jewellery from beads: bracelets, necklaces and earrings mostly. On the internet I find a lot of information and examples, a real inspiration for my own designs. I also spend time on playing with digital photo programs, especially Adobe Lightroom. It is a simpler version of PhotoShop, but already pretty complex, you need time to explore its possibilities. Joop always does the photos on the computer, but now I have plenty of time to learn it myself. I take pictures of all my beaded jewellery, because often I give something away and it's nice to at least have a picture of it.

In het weekend liggen er wel vijf zeilboten in de baai. De meeste blijven een of twee dagen, want men stopt hier op doorreis naar andere eilanden. Het regent die zondagnacht heel hard, dus heb ik weer ruim voldoende drinkwater en neem een uitgebreid bad in onze bijboot. Anne en Clijff van de catamaran Koncerto organiseren een potluck maaltijd op hun boot. Het was een heel gezellige avond. 's Ochtends blijf ik vaak op de boot en heb natuurlijk mijn hobbies. Sinds Maleisië maak ik sieraden van kralen, armbanden, kettingen en oorbellen vooral. Op het internet heb ik heel wat informatie en leuke voorbeelden gevonden, dat brengt me ook op ideeën voor mijn eigen ontwerpen. Ik experimenteer ook een beetje met de fotoprogramma's die we hebben, vooral Adobe Lightroom. Een simpeler versie van Photoshop, maar toch al knap ingewikkeld. Joop doet altijd de foto's, maar nu heb ik alle tijd om er zelf in te duiken. Ik maak foto's van al mijn kralensieraden, want vaak geef ik iets weg en dan is het fijn om er in elk geval  een foto van te hebben.

A few of my creations - Enkele van mijn creaties   

In the afternoon I usually do things in Lolowai, or I cycle to Saratamata, The provincial headquarters, or follow the road the other way. In any case I first have to climb a significant hill, because the bay is a former volcanic crater and Lolowai lies in this crater. Soon after our arrival, I met Helen Vusi. She manages the education office of the provincial government of Penama province, comprising the islands of Pentecost, Ambae and Maewo. I met her again at the vegetable market at Saratamata and we agreed to an internet lesson the same morning. She has a nice new laptop and knows how to do emails, but she has no idea how to work with the internet and no one around here knows much about computers. A few days later we have the second lesson and I threaten her with an exam at the end of the week. She finds the internet fantastic, all the information that you can retrieve, the searches with Google and the Wikipedia web sites. On remote islands such as Ambae, the internet connects you with the rest of the world. I also spend a day in her office, open up two faulty computers, but did not get them working again. Later on, I also do some computer work for the police and the tourist office.

Meestal doe ik 's middags dingen in het dorp Lolowai, of ik pak de fiets en ga naar Saratamata, het provinciale hoofdkwartier, of neem de weg de andere kant op. Hoe dan ook, eerst moet ik een forse heuvel beklimmen, want de haven is een vroegere vulkaankrater en Lolowai ligt in de krater. Helemaal in het begin had ik Helen Vusi al leren kennen, ze is het hoofd van de onderwijssektie van het provinciale bestuur van de Penama provincie die bestaat uit de eilanden Pentecost, Ambae en Maewo. Ik kwam haar weer tegen op de groentemarkt en we spraken af voor internetles diezelfde ochtend. Ze heeft een mooie nieuwe laptop en weet hoe ze emails moet doen, maar ze heeft geen idee hoe je het internet ingaat en er is niemand hier die echt iets van computers weet. Een paar dagen later hebben we les 2 en ik heb haar al gedreigd met een examen aan het eind van de week. Ze vind het internet fantasties, de informatie die je allemaal kan ophalen, wikipedia en het zoeken met google. Op afgelegen eilanden zoals hier is het internet de verbinding met de rest van de wereld. Ik breng ook een dag in haar kantoor door, heb twee kapotte computers opengeschroefd, maar heb ze niet aan de praat gekregen. Later doe ik ook wat computerwerk voor de politie en de provincie.

The Police office - Het Politie kantoor   

On a Saturday in the middle of the night I woke up, because someone was sitting on my bed and stroking my cheek. Someone just came on board and I had no idea who it was but some idea about his intentions. It was pitch dark, there was no moon. So I just shouted to him "what are you doing here, you idiot! Go away, now!". This person did not expect this reaction and he leaves immediately, climbs over the stern into his dinghy and paddles away quickly. I follow him outside and make light, only to see two brown legs disappear over the transom. I recognise his dinghy however, it belongs to a cargo ship that was towed into the bay earlier in the week with engine problems. The crew have seen me row back and forth and deduced that I was alone on board. I just received quite a fright, but nothing was stolen so I go back to bed, it is three 'o clock. The next morning I talked to the captain of the cargo ship, who tells me they all went to the kava bar the night before (kava is an intoxicating drink) and returned back on board very late. He called the whole crew together, but I was not able to identify the perpetrator, because I had not seen his face. Although I had not told anyone in Lolowai about this incident, the whole village knew about it within a few days. People wanted to know more about it, or gave me advice on what I should have done (call for help very loudly or hit this person very hard in the pitch dark) and of course they tell me other stories about these seamen. The police also spoke to me because they wanted to write a police report about my night visit. I got papers to fill in. They expect the cargo ship back and apparently they suspect someone. I now tie a fishing line as a trip wire every night and if someone touches it an alarm goes off. This will not happen again, while I am alone on board.

Op een zaterdagnacht wordt ik wakker, omdat iemand op mijn bed zit en over mijn wang strijkt. Iemand is zomaar aan boord gekomen en ik heb geen idee wie het is, maar wel wat deze persoon van plan is. Het is pikkedonker, want er is geen maan. Dus ik roep hem heel hard toe: "wat doe je hier, jij idioot! Ga weg, nu!", in het engels natuurlijk. Die reaktie had deze persoon niet verwacht en hij vertrekt onmiddellijk naar buiten en klimt over de achterplecht zijn bootje in en peddelt snel weg. Ik volg hem naar buiten en maak licht, maar zie alleen een paar zwarte benen over de zeereling verdwijnen. Het bootje herken ik, het hoort bij een vrachtboot die hier eerder in de week was binnengesleept met motorproblemen. Ze hebben mij natuurlijk heen en weer zien roeien en gekonkludeerd dat ik alleen aan boord was. Er is niets gestolen, ik ben alleen flink geschrokken, dus ik ga weer naar bed, het is 3 uur 's nachts. De volgende ochtend ben ik gaan praten met de kapitein van dit schip, die vertelt me dat ze met zijn allen kava (een drankje waar je flink dronken van kan worden) waren gaan drinken de avond ervoor en heel laat terug waren aan boord. Hij laat de hele bemanning opdraven, maar ik kan de dader niet aanwijzen, want ik heb zijn gezicht niet gezien. Hoewel ik het aan niemand in Lolowai verteld had, wist binnen een paar dagen het hele dorp ervan, willen mensen er meer over weten, of krijg ik advies hoe ik het had moeten aanpakken (heel hard om hulp roepen of de persoon een flinke klap verkopen in het stikkedonker) en natuurlijk hoor je ook andere verhalen over deze zeelui. De politie sprak me ook aan, want ze willen een proces verbaal opmaken over mijn nachtelijk bezoek. Ik kreeg papieren mee om in te vullen. Ze verwachten de boot binnekort weer terug en hebben blijkbaar iemand die ze verdenken. Nu span ik een vislijn elke avond en als iemand daar tegenaan loopt gaat een alarm af. Het zal me niet een tweede keer gebeuren, zolang ik alleen aan boord ben.

The men are preparing the kava drink - De mannen bereiden de kava drank

A week later, there was a feast all weekend at the Brothers, some sort of Anglican monastery, where a few new brothers did their vows. I arrived on my bicycle, just as the "custom" dancing was about to start. Looking around for a place to sit I spotted Helen waving to me. She let me share her mat, right in front of the dancing. Helen told me which island each dance group came from and she translated the Bislama of a play. I made a lot of pictures and enjoyed the whole show, along with half the population of Ambae.

Een week later was het hele weekend feest bij de Brothers, een soort anglicaans klooster, waar een paar nieuwe broeders hun geloften deden. Ik kwam aanfietsen net op het moment dat het "custom" dansen moest beginnen. Ik keek even rond voor een plekje en daar stond Helen te wuiven. Ik moest haar mat delen, zat meteen op de eerste rij. Helen vertelde me van welk eiland elke dansgroep kwam en ze vertaalde de bislama van het toneelspel. Ik heb een heleboel foto's gemaakt en genoten van het spektakel, samen met de halve bevolking van Ambae.

Helen and family seated on their mat - Helen en haar familie op hun zitmat

Dance group from Maewo island - Dansgroep van Maewo eiland

Dancers from the Banks islands - Dansers van de Banks eilanden

Dance group from Pentecost island - Een dansgroep van Pentecost eiland    

A new yacht arrived in the bay, Tusitala from New Zealand. Joop and I had seen this sailboat twice before, without saying hello, so I rowed over immediately to talk to them. Well, I fell with my nose in the butter (dutch expression). First a glass of white wine with Vivien and Daniel, who spend a few weeks on board with Chris, Daniel's father. Of course I had to explain where Joop was and Daniel, who is a surgeon, immediately understood all the implications of voluntary euthanasia.  They had caught a big tuna on the way to Lolowai and I was invited to dinner. Delicious. In the month I was there I got to know many people in and around Lolowai. This happens automatically in such a small community, everyone is interested in you, they want to know who you are and wonder how you live on a boat. I regularly rowed people over for a visit on board. When Joop came back on 18 September, we spend another week on Ambae, before we sailed away.

Er was een nieuw jacht gearriveerd in de baai, Tusitala uit Nieuw Zeeland. Joop en ik hadden deze boot al twee keer eerder gezien zonder hallo te zeggen, dus nu roeide ik er meteen even langs. om kennis te maken. Nou, viel ik met mijn neus in de boter. Eerst een glas witte wijn met Vivian en Daniel, die voor een paar weken meevoeren met Chris, Daniels vader. Daniel was een chirurg, dus hij begreep meteen alle implicaties van vrijwillige euthanasie, want ik moest natuurlijk uitleggen waar Joop was.  Ze hadden onderweg een flinke tonijn gevangen en ik mocht mee-eten. Heel Lekker. Ik heb een heleboel mensen leren kennen in en rond Lolowai in de maand dat ik er was. Dat gaat als vanzelf in zo'n kleine gemeenschap, iedereen is belangstellend, ze weten wie je bent en zijn best benieuwd hoe je op een boot woont. Regelmatig nam ik mensen mee voor een bezoek aan boord. Joop kwam op 18 september weer terug, waarna we samen nog een week op Ambae waren, voor we wegvoeren.

Joop's view from the airplane - Joop's uitzicht uit het vliegtuig